5.10.2020

Ηλεκτρικό Τόξο – Κίνδυνοι και Προστασία

Είναι γνωστό πως ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους, ο οποίος αποτελεί και κύρια πηγή σοβαρών ηλεκτρικών ατυχημάτων, σχετίζεται με την εμφάνιση ηλεκτρικού τόξου στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό.

Αναλυτικότερα, το ηλεκτρικό τόξο ενδέχεται να εμφανιστεί κατά την εκτέλεση εργασιών που απαιτούν διακοπή ή επαναφορά τάσης. Εμφανίζεται όταν δύο ηλεκτρόδια που βρίσκονται σε επαφή έτσι ώστε να αποτελούν μαζί με μια πηγή ρεύματος ένα κλειστό κύκλωμα που διαρρέεται από ρεύμα έντασης μερικών Αμπέρ απομακρυνθούν κατά μερικά χιλιοστά. Σε αυτή την περίπτωση δημιουργείται ανάμεσα στα άκρα τους ένας σπινθήρας. Εφόσον στα άκρα των ηλεκτροδίων διατηρηθεί κατάλληλη τάση (45‐50 Volt), ο σπινθήρας σταθεροποιείται, ενώ παράλληλα το αέριο που βρίσκεται ανάμεσά τους λειτουργεί ως γέφυρα εξασφαλίζοντας τη συνέχιση της κυκλοφορίας του ηλεκτρικού ρεύματος

Αναλόγως της έντασης του ηλεκτρικού τόξου, οι κίνδυνοι που μπορεί να εμφανιστούν είναι:

• Ανάπτυξη θερμοκρασίας που μπορεί να φτάσει τους 1600°C, προκαλώντας την τήξη του συνόλου σχεδόν των υλικών που διαρρέει
• Εκρηκτικές δυνάμεις – ωστικό κύμα
• Πολύ ψηλά επίπεδα θορύβου
• Πολύ έντονη λάμψη που περιλαμβάνει και UV
• Έκλυση πλάσματος
• Τοξικοί καπνοί και αναθυμιάσεις
• Στερεά υπολείμματα κινούμενα με πολύ μεγάλη ταχύτητα

Οι επιπτώσεις στον εργαζόμενο από ένα τέτοιο φαινόμενο είναι πολλαπλές. Εγκαύματα, τύφλωση, απώλεια ακοής, ζημιά στον θώρακα (λόγω της διαδρομής που ακολουθεί το ρεύμα στο ανθρώπινο σώμα) και εκτεταμένα τραύματα τα οποία το σύνολο και η σοβαρότητά τους οδηγεί συχνά στον θάνατο.

Καθίσταται λοιπόν αδήριτη η ανάγκη, για την λήψη όλων εκείνων των μέτρων τόσο συλλογικών όσο και ατομικών για την αποτελεσματική εξάλειψη του κινδύνου εμφάνισης του φαινομένου του ηλεκτρικού τόξου. Ως προς τις μεθόδους αντιμετώπισης του, γεγονός το οποίο θα πρέπει να αποτελεί το τελευταίο επίπεδο στην ιεραρχία ενδογενούς ασφάλειας, είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιλογή των κατάλληλων μέσων ατομικής προστασίας Μ.Α.Π (όπως προστατευτικός ρουχισμός, γάντια, προστατευτικό κεφαλής και μάσκα , υποδήματα κλπ), τα οποία δύναται να παρέχουν τις υψηλότερες συνθήκες ασφαλείας στους εργαζομένους κατά τις εργασίες χειρισμού και συντήρησης του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού.

Στα πλαίσια αυτά γίνεται αντιληπτό πως η προμήθεια των αντίστοιχων προϊόντων προστασίας θα πρέπει να συνοδεύεται από τα κατάλληλα διαπιστευτήρια, όπως μέσα ατομικής προστασίας πιστοποιημένα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και προδιαγραφές, φέροντας την αντίστοιχη σήμανση CE και τις οδηγίες ασφαλούς χρήσης των κατασκευαστών τους.

Ιδιαίτερα για την επιλογή του προστατευτικού ρουχισμού έναντι του φαινομένου του ηλεκτρικού τόξου, σημαντικός αρωγός αποτελεί η θέσπιση διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων κατά IEC και EN αντίστοιχα, τα οποία καθορίζουν το σύνολο των προδιαγραφών και περιορισμών με στόχο τον προσδιορισμό, πιστοποίηση και τελικώς επιλογή των κατάλληλων ειδών ρουχισμού ασφαλείας (protective clothing), ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες εργασίας και χαρακτηριστικά του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού:

Το πρότυπο IEC 61482-1-2 και το αντίστοιχο ευρωπαϊκό ΕΝ 61482-1-2, εξετάζουν αναλυτικά τις μεθόδους ελέγχου των υλικών και των τελικών προϊόντων ρουχισμού προστασίας έναντι του φαινομένου του ηλεκτρικού τόξου.

Παράλληλα αξίζει να σημειωθεί πως το σύνολο των εκτελούμενων τεχνικών μελετών εκτίμησης κινδύνων αναφορικά με τα ηλεκτρικά ατυχήματα προβαίνουν κατά κύριο λόγο στον υπολογισμό και προσδιορισμό της έντασης ενέργειας του ηλεκτρικού τόξου ( incident energy – cal/cm2) σε διάφορες θέσεις εργασίας μπροστά από τον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό, συνδεόμενες με τις πραγματικές συνθήκες λειτουργίας των εγκαταστάσεων. Ως εκ των προαναφερομένων καθίσταται επιτακτική η ανάγκη επιλογής κατάλληλου προστατευτικού ρουχισμού, ο οποίος πέραν των προδιαγραφών του προτύπου αναφορικά με τα αποτελέσματα των εφαρμοζόμενων μεθόδων ελέγχου, όπως περιγράφηκαν παραπάνω, να παρέχει υψηλό επίπεδο προστασίας έναντι της εμφανιζόμενης έντασης ενέργειας (incident energy), σύμφωνα με τα δεδομένα και τις διαπιστώσεις των τεχνικών μελετών εκτίμησης των ηλεκτρικών κινδύνων του ηλεκτρικού τόξου.

Τα συνηθέστερα εργαλεία για τον υπολογισμό των επιπέδων έντασης ενέργειας (incident energy) κατά την εμφάνιση του ηλεκτρικού τόξου, σε διάφορες θέσεις μπροστά από τον εργαζόμενο και για διάφορα είδη ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού αποτελούν τα πρότυπα IEEE 1684 και NFPA 70E.